Sasja Martel

STERK ALS DE DOOD

Sterven en rouw in joods perspectief

ISBN 90.5972.0407 ingenaaid 400 pagina’s € 39,50 in de boekhandel m.i.v. 21 november

VOORINTEKENPRIJS TOT 31 DECEMBER : € 34, 50

U kunt dit boek bestellen door € 34,50 over te maken op rekeningnummer 56.47.82.173 t.n.v. S. Martel te Amstelveen o.v.v. uw naam en adres.

Had ik als jood geboren willen zijn? Bij het lezen van dit boek over sterven en rouw, verdriet en troost in de joodse traditie heb ik me dat opnieuw afgevraagd. Wat een erfgoed – daar zou ik deel aan willen krijgen.  HUUB OOSTERHUIS

Rouw, het scheurende verdriet, die diepe, onzegbare smart, is het zusje van Liefde. In onze geseculariseerde samenleving, waarin van echt samen leven geen sprake meer lijkt te zijn, is rouwen een eenmansactie geworden, waardoor je bent opgesloten in je eigen verdriet, terwijl ooit mensen elkaar overeind hielden en het proces contouren gaven met eeuwenoude riten en gebruiken. In de joodse traditie zijn veel van die vormen nog merkbaar en werkbaar. Sasja Martel heeft in dit boek een diepgaande studie neergelegd waar niet alleen dochters en zonen van het Oude Volk zich in kunnen herkennen. Theologen, pastores, artsen, verpleegkundigen, mensen van welke koekplank dan ook, kunnen eruit leren dat verdriet een neembare muur is tussen twee tuinen. Dat er aan de andere kant geen dorre steppe is, maar dat er rozen van hoop en troost bloeien. Zo wordt eenzaamheid weer tweezaamheid. Zo wordt de rouw van vandaag weer de liefde van toen en altijd.
Jos Brink, pastor

Een gedegen studie over rouw en sterven in het jodendom. Vlot geschreven en toegankelijk, met aandacht voor de concepten die achter de wetten (halacha) schuil gaan. Naast de theologische en praktische aspecten heeft de auteur ook aandacht voor de therapeutische kant van het onderwerp. Een goede aanvulling op de weinige al bestaande Nederlandstalige werken op dit gebied.

Leo Mock, historicus en docent rabbinica

Een boek zonder ook maar één dode letter

Gerard van der Geest, journalist

V O O R W O O R D

Nederland mag zich verheugen op een toenemende belangstelling voor de palliatieve terminale zorg. Met de enorme groei van het aantal hospices wordt tegemoet gekomen aan de behoefte goed te zorgen voor mensen in de laatste fase van hun leven. Ook voor de Joodse gemeenschap in Nederland zal er binnenkort een Joods hospice zijn. Zowel aandacht voor het spirituele als pijnbestrijding en andere symptoomverlichting is wezenlijk voor de palliatieve zorg. Binnen de Joodse traditie vormen rituelen en gebruiken, naast religieuze voorschriften, al eeuwenlang het kader voor goede zorg rondom het sterven, zowel voor de stervende alsook voor de rouwenden. Het is Sasja Martel, initiatiefneemster van het joodse hospice Immanuel, gelukt om op een overzichtelijke wijze de Joodse visie op sterven en rouw toegankelijk te maken. De vele voorbeelden uit de Joodse geschriften met de heldere uitleg maken dit boek een must voor allen die, hetzij als vrijwilliger hetzij als professionele hulpverlener, betrokken zijn bij de zorg rondom het levenseinde. Ook andere belangstellenden zullen hierin een schat aan informatie aantreffen, wat het boek meteen voor een breder publiek interessant en aantrekkelijk maakt.

Ruben S. van Coevorden, huisarts en consulent palliatieve zorg

Van de uitgever:

In onze moderne samenleving die ingericht lijkt om ziekte, ouderdom en dood uit te bannen, bestaat de laatste jaren een nieuwe belangstelling voor rituelen rond het sterven, begraven en rouw. De rijke joodse traditie biedt een schat aan riten en regels die de rouwenden helpt vorm te geven aan hun ervaring met de dood. Bijzonder aan de joodse visie op sterven en rouw is de grote rol die aan de gemeenschap wordt toebedeeld en de levensbevestigende houding.

Sterk als de Dood geeft een uitgebreid overzicht van de joodse traditie met betrekking tot sterven en rouw. Naast een omschrijving van de rituelen en gebruiken worden een aantal thema’s – zoals mensbeeld, herleving der doden, solidariteit, menselijke waardigheid, troost - uitgewerkt die aan de basis liggen van deze joodse visie. Het laat zien dat de traditie nog steeds actuele inzichten en antwoorden heeft te bieden voor iedereen die worstelt met vragen rond euthanasie, stervensbegeleiding, verlies en rouwverwerking.

Drs. Sasja Martel (1954) studeerde judaica in Amsterdam en Jeruzalem. Zij studeerde af op de betekenis van de gemeenschap in het rouwproces van de enkeling (1983). Zij schreef diverse artikelen over sterven en rouw in de joodse traditie. Sinds 1976 doceert zij Jodendom in binnen- en buitenland. Zij is de initiatiefneemster van het Joods Hospice Immanuel te Amsterdam.

O V E R Z I C H T

Deel 1

STERVEN EN ROUW IN DE JOODSE TRADITIE

Inleiding XXV

1. Sterven 1

2. Tijd van verdriet (aninoet) 41

3. Begraven van de dode (kwoera) 93

4. Tijd van rouw en troost (aveloet) 125

5. Dertig dagen van rouw (sjelosjiem) 161

6. Twaalf maanden rouw over ouders (joed beet chodesj) 166

7. Steenzetting (hakamat hamatseva) 172

8. Jaartijd 180

9. Gedenken van de doden 186

10. Verdwenen gewoonten 193

Deel 2

CONCEPTEN ROND STERVEN EN ROUW

11. Leven en Dood 207

· De dood hoort bij het leven 207

· Deze Wereld en de Komende Wereld 211

· De Hof van Eden 216

· De Hel 217

· De Herleving der doden 219

· Heiliging van Gods Naam 224

· Zelfmoord 228

12. Mensbeeld 231

13. De Gemeenschap 239

14. Het Kaddiesj 256

15. Solidariteit 269

16. Respect en Waardigheid 282

17. Verbondenheid en Trouw 288

18. Troost 292

19. Kinderen en rouwverwerking 299

20. Piramiden van pijn 303

21. Teksten 313

22. Diversen 327