Nieuwsbrief
Nr 10 – maart 2003 (afgesloten op 10
maart 2003).
Berchem:
Marie Claire Vandersmissen
& Edgard Nelissen maakten volgend verslag over hun bezoek aan de Berchemse
dodenakker:
Zoals gebruikelijk had Jacques
weer een bijzonder goede afspraak gemaakt met de weergoden. Hij wachtte
zijn grafzerkjes op aan de ingang van de begraafplaats – enkele graden onder
nul – maar in een stralende winterzon. Onmiddellijk bleek dat de geleverde
inspanningen op publicitair vlak ook
vruchten afwerpen want we konden enkele “nieuwelingen” begroeten
voor de rondleiding. Dit bracht het aantal deelnemers voor de voormiddag
op ongeveer 20.
Tijdens een korte inleiding schetste Jacques
de historiek: De vroegere begraafplaats van Berchem, gelegen rondom
de Sint Willebrorduskerk, werd wegens plaatsgebrek reeds vanaf 1829 uitgebreid.
Aan het einde van het jaar 1878 werd de gemeente verzocht uit te kijken
naar grond om een nieuwe begraafplaats op te richten. Op 30 juni 1883 werd
overgegaan tot de aankoop van een perceel op de hoek van de steenweg naar
Wilrijk; nu de Koninklijke Laan, en de Oude Baan naar Mechelen, nu de Floraliënlaan.
Op 31 december 1883 werd de nieuwe begraafplaats in gebruik genomen. De
laatste uitbreiding in 1933 gaf zijn huidige vorm. De actuele begraafplaats is 5 hectare
groot.
Heel wat Art Deco op deze begraafplaats. Een groot deel van de omliggende gebouwen
zijn trouwens ook in deze stijl opgetrokken.
De begraafplaats van Berchem straalt wel iets uit door het
feit dat er toch een aantal mooie monumenten staan; je kan echter geen
vergelijking maken met het Schoonselhof. Helaas is het onderhoud van de
begraafplaats Berchem niet zo bijster goed. Door dit slechte onderhoud verdween
ondermeer de historische grafkapel van de familie Oudenkoven-Huygens. Jacques
toonde ons foto’s van hoe het geweest is; dat er zulk een mooi monument uit
wit marmer met een treurende vrouw gemaakt in 1904 door een Italiaans
beeldhouwer zomaar kan verdwijnen is werkelijk triest. De grafkapel van deze
kaarsenfabrikanten diende bovendien in de oorlog om Engelse parachutisten te
verbergen. Er werd eten gebracht naar deze mensen door de omwonende bevolking en dat
terwijl de Duitsers zich in het nabijgelegen Rucagebouw bevonden!
Gelukkig bleven ook een aantal mooie monumenten
overeind. Natuurlijk elk met
hun eigen verhaal dat Jacques ons tijdens de rondleiding duidelijk situeerde.
Hij was niet te beroerd om deze verhalen te spijzen met diverse foto’s en
artikels. Een mooi monument was dat van Ludovicus Fredericus de Merode.
Hij onderscheidde zich in de Belgische omwenteling van 1830. Nadat hij de
financiële steun had verleend aan de nieuwe voorlopige Belgische regering
nam hij dienst als soldaat in het patriottenleger. Tijdens een schermutseling
te Berchem werd hij aan het rechterdijbeen gewond en gaf een paar dagen
later de geest. De bronzen takken werden door de Lierse kunstsmid Lodewijk
Van Boeckel gemaakt. Ander indrukwekkend monument was de grafkapel van de
familie Louis Coetermans, diamantair, kunstverzamelaar en consul van Perzië.
De toegang wordt bewaakt door twee levensgrote gesluierde wachters van Arthur
Pierre uit 1910 die tevens het bronzen beeld vervaardigde. We zagen ook
het grafmonument voor architect Jos Bascourt, de man die de Cogels Osylei
een gezicht gaf.
Ook op deze begraafplaats waren er een aantal
vriendelijke bewoners die ons
een miaauw en een aai toebedeelden. Zij zouden eens mee moeten gaan met
een rondleiding op de Westerbegraafplaats om de mooie behuizing van hun
collega’s “begraafplaatspoezen” te bekijken….. gelijk zouden ze hun overplaatsing
naar Gent aanvragen!
Boeken over
Brusselse begraafplaatsen:
Cecilia Vandervelden schreef twee turven over de
Brusselse begraafplaatsen. In “La nécropole de Bruxelles”, uit 1991, staat een volledige inventaris van de
begraafplaats van Brussel, die zich op het grondgebied van Evere bevindt. “Les
champs de repos de la région Bruxelloise”, uit 1997, handelt over alle
begraafplaatsen op het grondgebied van onze hoofdstad. Beide werken samen
kosten € 50, verzendingskosten niet inbegrepen.
Geïnteresseerden kunnen mij altijd contacteren
om op een goedkope wijze, Grafzerkje Jean Donny is de tussenpersoon, deze
boeken te bekomen. Voor de mensen uit Nederland kan ik ze via Rindert Brouwer
laten geworden.
Boeken:
Dit zijn de boeken die ik, na het verschijnen
van de vorige Nieuwsbrief, heb aangekocht. Bijkomende informatie kan ik
aan de geïnteresseerden verstrekken. U weet ook dat ik boeken wil uitlenen.
DRECHTSTEDEN, Funeraire Cultuur,
Rita Hulsman, Uitgeverij Aspekt 2002, 90 5911 058 7. Uitgegeven door de
Terebinth in de reeks Funeraire Cultuur.
MIDDEN-HOLLAND, Funeraire Cultuur,
Rita Hulsman, Uitgeverij Aspekt 2002, 90 5911 074 9. Uitgegeven door de
Terebinth in de reeks Funeraire Cultuur.
REGIO ROTTERDAM,
Funeraire Cultuur,
Rita Hulsman, Uitgeverij Aspekt 2002, 90 5911 077 3. Uitgegeven door de
Terebinth in de reeks Funeraire Cultuur.
Amarant:
Amarant is een VZW die
cultuur hoog in het vaandel draagt. Naast cursussen kunstgeschiedenis en
filosofie, kunsthistorische daguitstappen en rondleidingen biedt de VZW
ook reizen aan. Ik mocht voor Amarant reeds een aantal rondleidingen op
dodenakkers verzorgen. Naast “mijn Schoonselhof” gebeurde dit ook op de
drie grootste Parijse begraafplaatsen: Père Lachaise, Montparnasse en Montmartre.
Een lidmaatschap kost € 29. Voor mensen die geïnteresseerd zijn ziehier
hun adres: VZW Amarant, Hoogpoort 50, 9000 Gent, tel. 09/269 17 45, www.amarant.be.
Terebinth:
Nu
de Grafzerkjes de internationale toer opgegaan zijn en we reeds vele Nederlandse
vrienden mochten begroeten zijn er misschien Grafzerkjes geïnteresseerd
in de Terebinth. Het lidmaatschap bedraagt € 17,5. Vier maal per jaar wordt
een tijdschrift uitgegeven met nieuwtjes,
artikels en een uitgebreide agenda waarin alle funeraire activiteiten vermeld
staan. Informatie: Terebinthbureau, p/a Henk van Laar, Molenweg 2, 3911
SH Rhenen, telefoon 00/31/317/616072, homepage: www.gedenkboek.nl.terebinth, E-mail:
henkvanlaar@zonnet.nl. In het maartnummer
kreeg ik de eer toebedeeld om de gastcolumn te verzorgen. Daarnaast maakten
de mensen van de Terebinth plaats in hun Nieuwsbrief om de Grafzerkjes toe
te laten zich voor te stellen. Hartelijk dank aan de mensen van de Terebinth
om deze geboden kans.
Nederlandreis:
Wim Vlaanderen plant in het najaar van 2003 een funeraire
reis doorheen Nederland. Deze reis is nog in ontwikkeling maar een klein tipje
van de sluier kan ik nu al oplichten. Natuurlijk wordt Amsterdam aangedaan met
kanjers als de Nieuwe Oosterbegraafplaats en Zorgvlied. De graven van de
Oranjes in Delft krijgen worden met een bezoek vereerd. Het graf met de
handjes op het oude kerkhof van Roermond, de rotonde van Zocher te Utrecht, de
mummies van Wieuwerd en de rouwborden van hoge Beinthum staan eveneens op het
programma. Dus Grafzerkjes houdt de volgende Grafzerkjes Nieuwsbrieven in de
gaten van zo gauw er meer informatie is laat ik het jullie weten.
Gertrude Stein door Rudy Witse:
Grafzerkje
Willem Houbrechts heeft veel pijlen op zijn boog. Als Rudy Witse zette hij
ooit eens een L.P. vol met 12 gedichten over… Père Lachaise. Ik wil de Grafzerkjes
deze literaire ontboezemingen niet onthouden. Daarom hierna zijn gedicht
“Gertrude Stein”. Volgende keer meer van dat moois. Mensen die nog in het
bezit zijn van een platendraaier en die interesse hebben voor de gedichten
voorgedragen door Willem Houbrechts en Peggy Delandtsheer en van aangepaste
muziek voorzien door altsaxofonist Mike Zinzen, kunnen een exemplaar bekomen
aan € 7,5. Te bevragen bij Willem Houbrechts, Generaal Lemanstraat
34, 2600 Berchem, telefoon 03/230 49 26, E-mail: houbrechtsw@yucom.be. Zij moeten de plaat
wel zelf komen ophalen. Een andere mogelijkheid is dat ik ze voor u meebreng
op een of andere bijeenkomst. Maar dan toch liefst eerst Willem bellen daar
de voorraad beperkt is.
Gertrude Stein
laat
het gezegd dat
iemand, als
ik, nooit, zou ik, gertrude,
iets zeggen
zoals jij het dacht,
stein,
nooit, nee, zoals jij.
een
schouderklop is een schouderklop,
waar, waar
ook, waar in parijs
(tiens, oscar,
toi aussi, mort déjà?)
of temidden
van de rozen –
horen we
namen?
en was er,
als een vage geur
(vaag geurt
de taal, toch, nog, steeds)
pablo en
het meesterwerk
jouw.
zijn.
iets
tokkelt niet met de idee
die we
tokkelden,
als
genieën.
Toekomstige rondleidingen:
Het programma voor 2003 staat praktisch vast.
Zaterdag 26 juli: een dagje Brussel. Ik ondervond
dat een groot aantal Grafzerkjes het kerkhof van Laken nog nooit bezocht
hadden. Dit zullen we combineren met Sint Joost ten Node. Cecilia Vandervelde
zal ons rondleiden.
Zaterdag 27 september: ik stel een rondrit langs
de begraafplaatsen van de Westhoek voor. Ik zoek kort na het middaguur te
vertrekken vanuit Ieper zodat mensen die in de voormiddag het museum “In
Flanders Fields” willen bezoeken dit kunnen doen. Een tocht langs Britse,
Duitse en Belgische begraafplaatsen tot in Diksmuide en dan terug met de
bus naar Ieper.
Zaterdag 22 november 10u30 en 14 uur: Mechelen,
onder leiding van Gerda Baccaert.
Noord
Duitsland & Denemarken:
In 2003 plant de Terebinth, actiever dan ooit, niet minder
dan drie funeraire reizen. (zie volgende bladzijden) Maar zijn zien reeds
verder in de toekomst. Tussen 3 en 10 juli 2004, u leest goed, 2004, is er een
achtdaagse reis georganiseerd door Jeannette Goudsmit en Rindert Brouwer, vele
Grafzerkjes mochten hen reeds ontmoeten.
Op het programma staat Hamburg met Ohlsdorf, de grootste
West-Europese begraafplaats, en daarnaast nog het Riensberger Friedhof,
Ottenser Friedhof, Nienstedter Friedhof en de Joodse begraafplaats. In Lübeck
bezoeken we het Ehrenfriedhof en het Burgtorfriedhof. We steken de grens over
en in Kopenhagen brengen we doen we de Christianskirche, Assistens Kirkegard
en de Vestre Kirkegard aan. In Roskilde brengen we de nodige eer aan de Deense
koningen in het mausoleum van de Domkirche. Terug in Duitsland: Husum het
Sankt Jürgen Friedhof. Verder trekken we naar Amrum met het Friedhof der
Namenlosen en het Sankt Clemensfriedhof. Lunden het Geslechterfriedhof der
Ditmarchen Bauernrepubliek. In Friedrichstadt hebben we de keuze uit het
Remonstranten-, Mennoniten- of Jüdischer Friedhof. In Schleswig vereren we de
Sankt Petridom met een bezoekje. Afsluiten doen we de Bleikeller in Bremen
waar de mummies op ons liggen te wachten.
Frankrijkreis:
Begin januari
waren 31 personen ingeschreven. Indien er, na het lezen van volgend artikel,
nog Vlamingen zin moesten krijgen om de trip mee te maken kunnen zij
informeren bij Jeannette Goudsmit & Rindert Brouwer, Sint Ewaldstraat 4,
5643 RA Eindhoven, Nederland 00/31/40/21 21 791, fax: idem, E-mail:
jgoudsmit@elkerliek.nl
of r.brouwer@sgweredi.nl
of bij reisbureau ESKOO, telefoon 00/31/416/281514, E-mail info@eskooreizen.nl. Het is niet zeker
want ooit moet de deelnemerslijst afgesloten worden en het is bijvoorbeeld
mogelijk dat er geen extra hotelkamers meer beschikbaar zijn. Maar, wie niet
waagt… ?
Belgian connection op Père Lachaise:
De Parijse begraafplaats Père Lachaise is door
iedereen wel bekend. Wie kuierde er nog nooit rond op deze dodenakker? Maar
wist u ook dat er een aantal Belgen begraven liggen op deze enorme necropool?
Of dat er mensen begraven liggen die met ons land een, amoureuze, een dichterlijke
of andere band hadden? We gaan hier eens dieper op in.
De
Belgische inbreng.
In de eerste plaats is hier de laatste rustplaats
voor componist André - Ernest
- Modeste Grétry (1741 - 1813). In zijn jeugd zingt hij in een kerkkoor
in zijn geboorteplaats Luik, maar hij houdt dit na een tijdje voor gezien.
Tijdens een optreden van een Italiaans operagezelschap maakt hij voor het
eerst kennis met de Italiaanse opera. Hij is hiervan diep onder de indruk
en besluit in dit genre zijn heil te zoeken. Hij trekt naar Rome om er te
studeren en blijft daar tot 1766 en vertrekt dan, via Geneve, naar Parijs
doordat de schrijver Voltaire hem daartoe aanspoort. Hij schrijft daar de
opera “Les mariages Samnites”, maar dit wordt een mislukking. Na het bestuderen
van een van de werken van de componist Monsigny beseft Grétry dat de komische
opera zijn bestemming is en hij stort zich vol enthousiasme op het componeren
van werken in die stijl. In één jaar tijd levert hij drie stukken, waaronder
“Silvain”, die hem roem brengen af. Tijdens zijn verblijf in Parijs boekt
hij het ene succes na het andere en hij schrijft ongeveer 50 komische opera’s
die zeer gewaardeerd werden door zijn tijdgenoten. “Richard Coeur de Lion”
was zijn meesterwerk. Tijdens zijn erebegrafenis op 27 september 1813 houdt
de componist Etienne Nicolas Méhul, die naast Grétry begraven ligt, een
toespraak in naam van alle aanwezige musici. Het monument voor deze componist
bevindt zich in divisie 11.
Georges Rodenbach (1855 - 1898), symbolistisch Belgisch dichter.
Het, verdwenen, epitaaf
vermeldde “Seigneur, donnez-moi donc cet espoir de revivre. Dans la
mélancolique éternité du livre”. Ofwel was het de bedoeling van de Vlaamse
dichter, schrijver van “Bruges La Morte”, uit 1892, om Christus te vervoegen,
ofwel wenste hij te genieten van de onsterfelijkheid die zijn werken hem
verleenden. Het marmeren beeld “een wereldlijke verrijzenis” werd in 1902
verwezenlijkt door Charlotte Besnard. Beeldhouwer Albert Roze werd door dit
werk geïnspireerd bij het maken van zijn graftombe voor Jules Verne in Amiens,
in 1907. Het werk staat op divisie
15.
Een merkwaardig grafmonument is dit voor Etienne Gaspard Robertson
(1763 - 1837), op divisie
8. Deze natuurkundige, van Luikse afkomst, was in geheel Europa bekend
voor zijn experimenten met zinsbetovering, vooral gebruikt in het theater.
Robertson was eveneens bezeten van de luchtvaartkunde en hij vond een
parachute uit. De beeldhouwer Hardouin heeft deze beide passies van Robertson
overgebracht op het monument. Aan weerszijde van dit, met funeraire symbolen
versierde monument, vindt men hoogreliëfs. De ene toont een scène van
zinsbetovering, de andere het opstijgen van een luchtschip.
Zénobe - Théophile Gramme (1826 - 1901). Deze Belgische elektrotechnicus
is in zijn jonge jaren schrijnwerker. In 1856 vestigt hij zich in Parijs, waar
hij in een fabriek van elektrische apparatuur aan het werk gaat. In 1867
vraagt hij zijn eerste octrooi aan: hij weet bij wisselstroommachines een
verbetering aan te brengen. In 1869 bedenkt hij een collector waardoor de bouw
van gelijkstroommachines mogelijk wordt. In 1871 toont hij de eerste dynamo
aan de Académie des Sciences. Op het eind van vorige eeuw werd de overledene
graag afgebeeld in een familiale sfeer. Dikwijls gezeten en vergezeld van
voorwerpen die het mogelijk maken de overledene te identificeren. In 1901 werd
Gramme, door beeldhouwer Mathurin Moreau, voorgesteld in een Louis XVI zetel
met de dynamo, waarvan hij de uitvinder was, in de hand. Dit alles op divisie 94.
Albert Grisar (26-12-1808 Antwerpen - 15-6-1869 Asnières),
componist. Debuteerde op 25-jarige leeftijd met “Le marriage impossible”.
Verder werken “Gilles
ravisseur”, “Les Pocherons”, “Le carilloneur de Bruges”, “Les amours du
diable” “La chatte merveilleuse”. Hem vinden we op divisie 71.
Zij
hebben Belgische “roots”
Jacques - Louis David (1748 - 1825). Deze
grootmeester van de Franse schilderkunst is zowel de grondlegger van het
zogenaamde neoclassicisme als de leermeester van onder meer Antoine Jean
Gros, Jean Auguste Dominique Ingres en Auguste Preault. Deze kunststroming
grijpt terug naar de klassieke oudheid. Dit blijkt uit de titels van zijn
werken “Het gevecht van Minerva met Mars” en “De opvoeding van Achilles”.
Zijn werk als schilder kan David goed verenigen met zijn positie als vooraanstaand
opinieleider tijdens de Franse Revolutie en het Napoleontische Keizerrijk.
Door zijn volledige steun aan Robespierre wordt David, in 1793, meegesleurd
in diens val en een jaar later wordt de schilder veroordeeld tot gevangenisstraf
in de cellen van het “Palais du Luxembourg”. Uit deze periode stammen “Eed
in de Kaatsbaan” en “De Dood van Marat”. In 1795 ontmoet hij Napoleon die hem
tien jaar later tot hofschilder benoemt. De val van Napoleon te Waterloo
maakt dat hij dient te vluchten naar Brussel waar hij in ballingschap gaat.
Enkel het hart van David ligt op Père Lachaise begraven. Zijn lichaam ligt
nog steeds op de begraafplaats van Evere daar de Franse koning
Charles X de overbrenging van het lichaam weigerde. Hij was de meest begaafde
kunstenaar van zijn generatie. Het bronzen medaillon is van de hand van
Normand. Divisie 56.
Cléo de Merode (1875 - 1966).
Deze actrice en danseres had
verscheidene tumultueuze liefdesrelaties. Ze was onder meer de maîtresse
van Leopold II van België. Zij vond ook een nieuw soort kapsel uit en poseerde
voor het werk “la Danseuse” van Jean – Alexandre - Joseph Falguières. Ze
snoerde alle criticasters de mond door in het dagblad de Figaro te verklaren:
geachte heer directeur, gelieve te noteren dat het werk van Falguières enkel
mijn gelaatstrekken heeft en het spijt me dat iedereen denkt dat ik naakt
poseerde”. Het beeld op divisie
90 is van de hand van beeldhouwer Périnat, uit 1909.
Op divisie 13 ligt Ignace Pleyel een uit
Oostenrijk afkomstig componist. Hij vestigde zich, in 1795, in Parijs en
stichtte er eerst een muziekuitgeverij, later een pianofabriek. In 1831 huwt
hij met Marie Moke, dochter van een Duitse moeder en een naar Frankrijk
uitgeweken Torhoutse professor in de linguïstiek. Deze begaafde pianiste brak
een verloving met Hector Berlioz af om met Camille Pleyel te huwen. In 1835
zijn ze reeds uit de echt gescheiden. Marie Pleyel, die de familienaam van
haar echtgenoot blijft behouden, vestigt zich, in 1842, in Brussel waar zij,
in 1875, sterft. Het prachtige grafmonument voor Marie Pleyel bevindt zich op
de begraafplaats van Laken.
Nog een Belgische
kunstenaar.
Op divisie 11 ligt Fernand Arbelot. (1880 – 1942)
We weten niets over de persoon van Arbelot enkel dat hij voor zijn schoonmoeder,
zijn echtgenote en hemzelf een merkwaardig monument liet oprichten. Op dit
graf treffen we een prachtige bronzen mannengisant, Arbelot, met in zijn hand
een vrouwenmasker, zijn echtgenote. Het is van de hand van de Belgische
beeldhouwer Adolphe Wansart.
Het epitaaf vermeld: “Ils
furent émerveillés du beau voyage. Qui les mena jusqu’ au bout de la vie”.
Italiëreis:
Van vrijdag 6 juni tot en met zondag 15 juni
2003 kunt u deelnemen aan een funeraire reis naar Noord Italië. Bezocht
worden de eilandbegraafplaats in Venetië en diverse kerken met rijke grafmonumenten,
het Cimitero Monumentale in Milaan en het absolute hoogtepunt van funeraire
cultuur: het Campo Santo in Genua. Op de terugreis bezoeken we ook nog het
Hauptfriedhof in Freiburg.
Er is ook voldoende vrije ruimte om de bezienswaardigheden
van de diverse steden te verkennen. De reis wordt georganiseerd door Arthur
Polspoel en Ineke Nye Bijvank. De prijs (busreis, overnachtingen en 4 diners)
€ 815. Nadere inlichtingen bij Drs. Arthur Polspoel, Julianastraat 80. 5121 LS
Rijen (Nederland) telefoon 00/31/161/240344 of 00/31/6/51597148, E-mail a.r.m.polspoel@uvt.nl of bij reisbureau ESKOO, telefoon
00/31/416/281514, E-mail
info@eskooreizen.nl.
Kerkhoven blijven
’s nachts open:
Donderdag 30 januari werd ik verrast door een telefoontje
van een redacteur van “Gazet van Antwerpen” met de vraag wat ik vond van de
beslissing van schepen Pairon om, voor een proefperiode van zes maand,
kerkhoven en begraafplaatsen ’s nachts en tijdens de weekeinden open te laten
als besparingsmaatregel.
Het gaat over een besparing van 22 000 euro. Ik reageerde
geschokt en zegde “Ik vrees dat je de deur dan letterlijk voor iedereen
openzet, ook voor mensen zonder goede bedoelingen”. Schepen Pairon stelde dat
de Berendrecht en Zandvliet allang niet meer afgesloten worden en dat er geen
stijging van vandalisme was. Ik reageerde: “Voor de kleinere kerkhoven
verwacht ik geen problemen ook al omdat die zich in een gemeente- of dorpskern
bevinden zodat er toch nog een grote sociale controle is. Ik houd mijn hart
vast voor bijvoorbeeld het Schoonselhof: de monumentale zerken zijn zeer
begeerd bij dieven. Als de poort ’s nachts openstaat dan kunnen zij met de
wagen gewoon binnenrijden. De poort is nu nog een drempel”. Een aantal
Grafzerkjes kropen in hun pen en schreven een lezersbrief.
Ikzelf stuurde maar een brief naar schepen Pairon, anders
doet hij weer of zijn neus bloedt en verklaart hij weer dat er geen
tegenkantingen zijn. Een neerslag van de brief die ik hem stuurde: “Vorige
week donderdag was ik even verrast toen ik opgebeld werd door “Gazet van
Antwerpen” om mijn visie te geven over een proefproject om kerkhoven en
begraafplaatsen gedurende zes maanden niet meer af te sluiten als besparing.
Zoals ik de redactie zegde stelt het probleem zich niet zo erg op kleinere
kerkhoven maar is dit wel een probleem op het begraafpark Sint Fredegandus en
de begraafplaatsen van Berchem en Schoonselhof. Zoals u weet zet ik mij, samen
met een aantal anderen, reeds jaren in om belangrijke monumenten te bewaren,
nabestaanden aan te zetten hun graven te onderhouden en de bezoekers aan de
dodenakker het nodige respect voor het funerair erfgoed bij te brengen.
In het verleden werden wij op de begraafplaats Schoonselhof
reeds geconfronteerd met de afbraak van een aantal waardevolle monumenten,
vandalenstreken op de begraafplaats en zwervers. Dingen die ik u indertijd ook
meldde.
Indien nu de begraafplaats niet meer afgesloten wordt, ’s
avonds en tijdens de weekeinden, geeft u de dieven en vandalen als het ware
carte blanche. De laatste tijd wordt het Schoonselhof opnieuw geconfronteerd
met diefstallen. Indien nu de dodenakker niet meer afgesloten wordt zal dit
zeker in de lift zitten. Op de begraafplaats wordt met de wagen gereden zodat
eventuele dieven dag en nacht op- en af kunnen rijden om de gegeerde
kunstwerken in hun bezit te krijgen. Het probleem in Antwerpen, in
tegenstelling met alle andere grote steden, is dat er zelfs tijdens de dag
geen enkele controle is. Op de Westerbegraafplaats te Gent en op de
begraafplaats Evere te Brussel, begraafplaatsen waar eveneens met de wagen
gereden wordt, is er een strenge controle op in- en uitrijdende wagens. In
Gent is zelfs een nieuwe toegangsweg aangelegd zodat wagens niet op het oude
gedeelte dienen te komen, enkel wie ouder is dan 70 jaar wordt met de wagen op
de Westerbegraafplaats toegelaten. In Brussel worden alle nummerplaten
genoteerd. Daarenboven is het niet toegelaten, zonder voorafgaandelijke
toestemming en met opgave van redenen en controle van de identiteit van de
aanvrager, om te fotograferen op deze en nog vele andere dodenakkers. Niets
van dat alles in Antwerpen.
Wanneer er nu nog “opendeur” gehouden wordt is dit echt een
uitnodiging aan het adres van kunstdieven. Bezuinigingen akkoord, maar toch
niet op zulke wijze. Daar komt nog bij dat het Schoonselhof tijdens de week
geopend en gesloten door de mensen die op de begraafplaats werkzaam zijn. Het
is enkel tijdens het weekeinde dat een verantwoordelijke van elders dient te
komen om de begraafplaats te openen en te sluiten.
Ik ben steeds bereid om mijn steentje bij te dragen om te
belabberde financiële toestand van de stad Antwerpen te verlichten. Ik wil,
misschien ook voor een proefperiode van zes maand, mij opofferen om zaterdag
en zondag de begraafplaats Schoonselhof af te sluiten.
Indien de toestand van de stad zo belabberd is vrees ik dat
met zulk een kleine besparing de stad niet uit de rode cijfers geraakt. Indien
het niet voldoende is vrees ik dat er, in een eerste fase, de beleidsmensen
niets tegenhoud om het Openluchtmuseum Middelheim dag en nacht open te laten.
Ik mag er niet aan denken dat, wanneer dit toch nog onvoldoende blijkt om de
stad uit de rode cijfers te halen, een volgende stap het openstellen, zonder
enige controle, van de Antwerpse musea is. U lacht maar de begraafplaats
Schoonselhof is ook op een welbepaalde manier een museum. De stad wil altijd
zo graag het Schoonselhof promoten als het Antwerpse Père Lachaise. Wel, als
ze dat dan willen zorgen ze voor permanente bewaking en strenge controles op
in- en uitrijdende voertuigen. Ik verzorg regelmatig rondleidingen op deze, en
andere buitenlandse, dodenakkers en ik kan u vertellen dat er overal strenge
controle is, dat steeds alle nummerplaten van voertuigen genoteerd worden, dat
gidsen verboden is zonder voorafgaandelijke toestemming (behalve de door de
begraafplaats gekende gidsen) en dat, op Père Lachaise, ’s nachts constant
gepatrouilleerd wordt met honden.
Ik kan er inkomen dat deze dingen een extra financiële
belasting met zich meebrengen en dat de stad Antwerpen zuinig dient te zijn
maar het openlaten, dag en nacht, van het Schoonselhof is, voor mij, echt een
stap te ver in de bezuiningsronde van de stad Antwerpen.
Hopende dat het niet zo ver dient te komen, dank ik u heer
Pairon voor de moeite die u zich getroost om dit epistel te lezen en daar,
hopelijk gunstig, op te reageren.
Lezersbrief van Grafzerkje Willy Cornelissens
in Gazet van Antwerpen van 4 februari:
Blijkbaar is men in het tijdperk van de besparingen in de stad Antwerpen nu
zover gevorderd dat men op het afsluiten van de begraafplaatsen aan
besparingen wil doen. Een proefperiode van zes maanden waarin onder meer
onherstelbare schade kan aangericht worden. Besparingen op een loonkost om 's
morgens de poort te openen en 's avonds de poort weer te sluiten.
Daartegenover wil men dan wel een politiepatrouille de begraafplaatsen laten
controleren. Daar men het heeft over besparingen dient men hieruit te verstaan
dat deze patrouille uit vrijwilligers zal bestaan, zonder loonkosten. Of zijn
in de toekomst die enkelingen, die met het behoud en de verdere verkommering
van waardevolle monumenten zijn begaan, verplicht om aan de poort een
wachtpost te voorzien om te voorkomen dat er bij nacht en ontij waardevolle
ornamenten verdwijnen. Wie heeft ooit het gezegde verzonnen “De gelegenheid
schept de dief”.
Andere Grafzerkjes lieten zich evenmin onbetuigd en stuurden
hun grieven naar het kabinet van schepen Pairon. François
Philibert schreef het volgende:
Begraafplaatsen altijd open!!!
Als geboren en getogen Hobokenaar, wonende op loopafstand
van het Schoonselhof, waardeer ik reeds jaren de schoonheid van dit domein.
Een prachtig domein, zowel op gebied van natuur als van funeraire kunst,
waarvoor we de Antwerpse vroede vaderen, die het kasteeldomein in 1911
aankochten van de erfgenamen van Jules Moretus om er een schitterende
begraafplaats van te maken, dankbaar mogen zijn. En decennialang hebben onze
voorouders gewerkt om de monumentale grafzerken van het Kielkerkhof
van de ondergang te redden door ze over te brengen naar het Schoonselhof. Tijd
nog moeite werd daarvoor gespaard. Het resultaat van hun inspanningen was dan
ook rechtuit schitterend. De lyrische ontboezemingen daarover uit die
periode zijn interessante lectuur.
Helaas, sommigen van onze
huidige generatie schijnen die gevoeligheid voor ons gemeenschappelijk
verleden niet meer te bezitten. De eerbied voor onze doden evenals de eerbied
voor alles wat waardevol is, neemt af. Wie zei er ook weer: “Een volk zonder
geheugen is een volk zonder toekomst”? Al te veel tastbare herinneringen aan
ons verleden zijn verdwenen.
Laten wij dan toch alstublieft zorg dragen voor wat ons overblijft!
In die optiek las ik tot mijn
ontsteltenis in uw krant van vrijdag 31 januari, dat de stad Antwerpen met de
gedachte speelt om de begraafplaatsen dag en nacht open te stellen. Mijn beste
mensen, kunnen jullie zich voorstellen tot wat dit leiden zou. Ik erger mij
reeds lang aan het toelaten op de begraafplaats van autoverkeer overdag. Wat
is er gemakkelijker voor kunstdieven dan met hun wagen tot vlakbij het
gegeerde voorwerp te rijden en op te laden. De kans op controle is vrijwel
onbestaande. En nu zou dit autoverkeer zelfs ’s nachts mogelijk worden!
Daardoor zou U de poort letterlijk en figuurlijk openzetten voor individuen
met minder goede bedoelingen. Buiten diefstallen en vandalenstreken is nog
alles denkbaar. Zijn de wegen van het Schoonselhof niet de ideale plaatsen
voor joyriding of om te leren autorijden? De doden lopen immers niet in de weg!
Om te kamperen is het
Schoonselhof ook een ideale plaats: rustig en door niemand gestoord. En mobilhomes vinden daar ook een
excellente standplaats. Ook een fuif of een drugsfeestje moet kunnen. De
witte tornado’s zullen de bierblikjes wel opruimen. En ook het vieren van de
zomerwende moet kunnen op de graven. Ze doen het wel in Stonehenge!
Alle gekheid op een stokje,
beste mensen, een begraafplaats is een veel te eerbiedwaardige plaats om mee
te sollen. Ze dag en nacht openstellen kan gewoon niet. U spreekt in de krant
van een extra politiepatrouille om een oogje in het zeil te houden. Daar
geloof ik niet in en het Schoonselhof is zo uitgestrekt dat de politie
onmogelijk iemand die zich wegstopt kan ontdekken. Vroeger -lang geleden - zag
ik altijd een politieagent in het lokaal bij de ingangspoort. Waar zijn
de bewakers nu?
En die besparing van 22.000 euro
waar u van spreekt. Ten eerste is dat voor een stad als Antwerpen maar een
bagatel, en ten tweede zou het wel eens een veelvoud daarvan aan de stad
kunnen kosten in plaats van te besparen. Om de poort ’s morgens te openen en
’s avonds te sluiten zie ik toch de mensen die op het Schoonselhof werken dat
doen. Daar kan de stad volgens mij weinig of niets besparen.
Volgens Van Dale is de betekenis van het woord “vroed” in
vroede vaderen, “wijs”. Ik wens
alle Antwerpenaren dat zij bestuurd mogen worden door vroede vaderen!
Grafzerkje Johan Moeys liet zich evenmin
onbetuigd:
Ik vernam dat de stad Antwerpen besparingen gaat doorvoeren
en als maatregelen o.a. de begraafplaatsen niet meer zal afsluiten. Voor
mij, lid van de Terebinth (vereniging voor funeraire cultuur), duidt dit
op een gebrek aan respect aan de overledenen. Er is nu al zoveel last van
vandalen en dieven. Waardevolle kunstwerken worden gestolen, andere
gevandaliseerd. De poort staat nu open voor allerlei bizarre nachtelijke
rituelen, zoals bij satanische sekten. In Gent heeft men om die redenen
besloten om de begraafplaatsen 's nachts af te sluiten. Antwerpen gaat in
de omgekeerde richting. Wie gaat er de verantwoordelijkheid nemen als de
nabestaanden klacht indienen voor vandalisme of diefstal?
Ten slotte wil ik u het epistel van Grafzerkje Daniël
Coninx niet onthouden. Op de hem eigen wijze schreef hij naar schepen
Pairon:
Van verschillende kanten wordt mij Uw nieuwste voornemen
inzake bezuinigingen onder de aandacht gebracht. Volgens "Gazet Van Antwerpen"
heeft U het plan opgevat om gedurende een periode van zes maanden de Antwerpse
begraafplaatsen 's nachts en tijdens het weekeinde niet meer af te sluiten.
Dergelijk voornemen vloeit mijns inziens voort uit twee mogelijke oorzaken:
Ofwel heeft U
één en ander niet volledig overwogen. Ik ben het met U eens dat er op een
kerkhof weinig toezicht op de bewoners nodig is. Die houden zich meestal wel
rustig. Op moderne kerkhoven staan daarenboven doorgaans dergelijke misbaksels
van zerken dat geen weldenkend kunstrover het in zijn hoofd zal halen om ermee
aan de haal te gaan. De vernielingen die vandalen aan dergelijke zerken
kunnen toebrengen kunnen in het beste geval als gerechtvaardigde kunstkritiek
bestempeld worden. De teraardebestelden zullen het ongetwijfeld met U
eens zijn, aangezien er nog geen enkele over is komen protesteren.
Anders is het
gesteld met de historische begraafplaatsen. Een begraafplaats als het
Schoonselhof is een historisch monument. Ik kan begrijpen dat U, als lid
van een progressieve partij, meer aandacht heeft voor de toekomst dan voor het
verleden, (wat uiteraard zeer begrijpelijk is: de bewoners van het
Schoonselhof gaan bij de eerstvolgende verkiezingen bijvoorbeeld niet meer
stemmen) maar misschien heeft U er niet bij stilgestaan dat de overledenen ook
nog nabestaanden hebben. Die zullen het U, naar alle waarschijnlijkheid,
niet in dank afnemen als door de door U voorgestelde maatregel de graven van
hun (voor)ouders beschadigd worden.
Heeft U er
tevens bij stilgestaan dat de bewaking van onze begraafplaatsen nu reeds een
lachertje is in vergelijk met andere kerkhoven in België?
Misschien heeft
niemand U hiervan in kennis gesteld, maar het openen en sluiten van de
begraafplaatsen wordt doorgaans verricht door de aldaar
tewerkgestelden. Veel kosten zal U daar dus niet kunnen
besparen. Mogelijk kan U voor het weekeinde beroep doen op vrijwilligers:
die hebben als enorm voordeel dat ze gratis werken en als bonus hun werk nog
graag doen ook.
Ofwel (en dit
geloof ik pas als er de nodige bewijzen voor geleverd worden) heeft U een
hekel aan begraafplaatsen en ziet U ze liefst zo snel mogelijk
verdwijnen. Het afbreken van de begraafplaatsen is echter politieke
zelfmoord. Het afbreken aan "derden" overlaten is dan een prima
oplossing.
Dit mag U enigszins sarcastisch overkomen, maar U zal
allicht begrijpen waar ik heen wil. Uit ondervinding weet ik dat een
schrijven gesteld in niet-alledaagse termen de beste kans maakt iemand tot
herziening van zijn, mogelijk impulsief, genomen beslissingen. Ik meen uit de
krant te hebben begrepen dat het slechts een voorstel betreft, en nog geen
concrete beslissing. Ik verzoek U dan ook vriendelijk Uw plan opnieuw te
bekijken en de 500€ die deze besparing per jaar kan opbrengen elders te
zoeken. Daarvoor zijn in Uw ambt en die van Uw collegae ruimschoots
mogelijkheden te vinden. Ik zal U graag assisteren in deze indien U
daarvoor mijn hulp nodig zou hebben.
Hopende U hiermede tot heroverweging gestemd te hebben, verblijf ik,
geachte heer schepen, met vriendelijke groeten.
Al deze schrijvers kregen ongeveer hetzelfde antwoord van de heer
Gab. De Buysscher, kabinetschef van schepen Pairon:
Geachte heer
Ook ik was verrast
door het krantenartikel. Zoals u weet zijn er ideeën om de
begraafplaatsen beter toegankelijk te maken. Dit naast een aantal
voorstellen die een betere valorisatie van het funeraire erfgoed mogelijk
moeten maken. Verder dan het vastleggen van de principes in administratieve
documenten zijn we echter nog steeds niet. Het nieuwe politiereglement moet
nog steeds voor de eerste maal aan het college voorgelegd worden. Moet
vervolgens naar de gemeenteraad en naar de hogere
overheid.
Verder is er het huishoudelijk
reglement op de begraafplaatsen dat dient aangepast na de wijzigingen aan
het politiereglement. Hierin lijkt mijn de juiste plaats om zorg te dragen
voor de eigenheid van ieder van de begraafplaatsen
Het is duidelijk dat het laatste
woord nog niet gezegd is maar dat de wijzigingen positief zijn. Kritische
opmerkingen om nieuwe problemen te voorkomen zijn steeds welkom maar u
zal ook al gemerkt hebben hoever de fantasie van sommigen afwijkt van de
werkelijkheid.
Voor alle duidelijkheid het
besluit van de gemeenteraad van Antwerpen blijft onverminderd van kracht
dit betekent dat de begraafplaatsen gesloten blijven.
Ik hoop verder te kunnen rekenen
op een positieve dialoog
hoogachtend
voor Erwin Pairon
schepen
gab de buysscher
adviseur
In Gazet van
Antwerpen van 11 februari stond volgend artikel:
|
Om diefstallen
van grafmonumenten en het heimelijk storten van afval
op de begraafplaats Schoonselhof te beletten, blijven
de poorten ‘s avonds gesloten. Voor de andere begraafplaatsen
handhaaft schepen Erwin Pairon (Agalev) zijn voorstel
om de poorten ook na zonsondergang op te houden. Het is
alleen wachten op het nieuwe politiereglement.
Door de poorten open te houden, bespaart de stad 22.000
euro per jaar. Een aantal mensen, zoals de gids op het
Schoonselhof Jacques Buermans, uitte hun bezorgdheid voor
het Schoonselhof. Schepen van Begraafplaatsen Pairon komt
hen nu tegemoet.
“In het huishoudelijke reglement van de begraafplaats
Schoonselhof zetten we duidelijk dat de poorten ‘s avonds
worden gesloten”, zegt Gab De Buysscher, kabinetschef
van schepen Erwin Pairon.“Voor de andere begraafplaatsen
wachten we op het nieuwe politiereglement. Daarin staat
dan dat de kerkhoven gesloten zijn van zonsondergang tot
zonsopgang. Nu is dat tussen 16.30u en 8.30u. De poorten
blijven wel open.” |
|
Wij
durven te hopen dat de brieven die de Grafzerkjes naar schepen Pairon stuurden
geholpen hebben. Het is al een begin want bij de andere begraafplaatsen en
kerkhoven blijft de schepen bij zijn beslissing om de poorten open te laten.
Alsof dieven zich zullen laten afschrikken door een bordje dat zegt dat de
kerkhoven gesloten zijn van zonsondergang tot
zonsopgang!
Mijn
eigen winkel:
Londen:
De
Grafzerkjes die meegingen naar Londen kregen hun boek. In het boek staan,
naast een aantal toeristische tips, kathedralen, abdijen, de begraafplaatsen
en andere funeraire dingen beschreven die we tijdens onze vierdaagse trip
aandeden. Een lijst met interessante pubs werd uiteraard niet vergeten.
Grafzerkjes die ooit eens een trip naar de Britse hoofdstad plannen en een
of meerdere dodenakkers willen meepikken vinden hier toch een stevige leidraad.
Prijs € 10, verzendingskosten niet inbegrepen. Er zijn een aantal exemplaren
herdrukt. Een aantal verbeteringen en aanvullingen werden gedaan.
Rondleidingen op de begraafplaats Schoonselhof:
De
eerste themawandeling van 2003 rond beeldhouwers en architecten op het
Schoonselhof is reeds achter de rug. De uitleg over leven en werk van de
overleden kunstenaars werd opgeluisterd met afbeeldingen van hun creaties.
17 belangstellenden maken de rondleiding mee.
Op
zaterdag 5 april te 13u15 is een individuele rondleiding voorzien.
Start aan de hoofdingang van de begraafplaats, duur ongeveer 2.30 uur. De
prijs, te betalen bij aanvang van de wandeling, bedraagt € 6,5, voor Grafzerkjes
€ 5,5.
Op
zaterdag 10 mei te 13u15 themawandeling rond politici en Antwerpse toestanden op
het Schoonselhof, opgefleurd met foto’s. Start aan de hoofdingang van de
begraafplaats, duur ongeveer 2.30 uur. De prijs, te betalen bij aanvang
van de wandeling, bedraagt €
6,5, voor Grafzerkjes € 5,5. Opgelet: de in vroegere publicaties vermeldde
rondleiding van 3 mei is verschoven naar 10 mei.
De
volgende gewone rondleiding vindt plaats
op zaterdag 7 juni te 13u15.
Winnaars Grafzerkjesaward
reageren:
De winnaars van de Grafzerkjesaward gaven volgende
reactie.
Rudy D’Hooghe was zeer vereerd dat de Westerbegraafplaats
uitverkoren is als mooiste begraafplaats en dat An uitverkoren werd als beste
gids.
An Hernalsteen liet ons weten: Dat “mijn kerkhof” in de
prijzen valt, is natuurlijk een veel grotere eer dan het feit dat ik de
hoofdvogel afschiet. Ik ben ervan overtuigd dat mijn collega's-funeraire
gidsen eveneens puik werk geleverd hebben. Het enige pluspunt en
bijgevolg voordeel waarover ik beschik, is mijn entourage. Pauli's
landschapstuin is zo overdonderend mooi dat de bezoekers er “mijn klok” gewoon
maar bijnemen.
Tot zover An Hernalsteen, niet alleen een puike gidse maar
ook nederig en vol lof voor haar collega’s. In een volgende Nieuwsbrief krijgt
u fotomateriaal over de overhandiging van de awards aan de winnaars.
Dichter op
het Graf:
Prachtig initiatief van “Hoboken Literair” naar aanleiding
van de “Dag van de poëzie”. Met “Dichter op het Graf” brachten een aantal
dichters poëzie op de graven van hun overleden broeders. Zo’n 15 moedigen
trotseerden het winterweer maar kregen daar in de eerste plaats een prachtig
decor van een besneeuwde begraafplaats Schoonselhof voor in de plaats. De
rondleiding verliep aan de chaotische kant. Blijkbaar hadden een aantal
dichters op het laatste moment afgehaakt, anderen kwamen rijkelijk laat en er
was niet op voorhand afgesproken wie wat waar ging voordragen.
Eerst werd er halt gehouden aan een boom waar men een
“dadaïstische” boodschap vond ter herdenking van René Steylaerts, cafébaas en
dadaïstisch kunstenaar. Op het kunstenaarsereperk werden bij de graven van
Hugues C. Pernath, Nic Van
Bruggen en de recent overleden dichter Gust Gils gedichten voorgedragen
door Tony Rombouts en Jean Emile Driessens. Bij Herman De Coninck droeg Jean
Emile een gedicht voor over het kerkhof van Port Cros uit de dichtbundel
Schoolslag. Op het ereperk werd lang stilgestaan bij Paul Van Ostaijen. Daar
kregen de eerder genoemde dichter het gezelschap van Peter Holvoet Hanssen die
hier een “performance” deed met een ode aan de onbekende soldaat. Van Willem
Elsschot werd enkel zijn “Moedergedicht” voorgedragen. Bij Gaston Burssens
kreeg het gezelschap de hulp (?) van ene Wilfried Houjebek , zijn naam was nog
niet zo slecht gekozen, want hij brabbelde te veel en te lang. Dan vond ik
Didi de Paris veel beter met proza over Sneeuw. Van dat moment was het
gezelschap blijkbaar helemaal de pedalen kwijt en wisten ze echt niet meer wat
te doen. Dan maar terug naar het kunstenaarsereperk. Nog een gedicht over Gust
Gils en bij het graf van Ferre Grignard werd afgesloten met een gedicht van
Tony Rombouts “In de muze”. Peter Holvoet Hanssen deed hier weer een
“performance” en Didi de Paris eindigde met iets over het overlijden en de
begrafenis van een man van 240
kilogram met een enorme … ge weet wel wat. Humoristisch en sarcastisch.
Persoonlijk vond ik dit niet slecht alhoewel sommige mensen daar misschien
aanstoot aan konden nemen.
Het idee, “Dichter op het Graf”, is zeker voor herhaling
vatbaar maar dan dient er toch eerst een degelijk scenario opgesteld worden
zodat de dichters de voorziene twee uur kunnen volmaken zonder te veel uit hun
mouw te moeten schudden. De helft van de dichters was mij onbekend maar, op
onze Nederlandse vriend na, konden ze mij allemaal wel bekoren met wat zij ten
gehore brachten.
Crematorium
van Brussel:
Een donderdagmorgen in februari diende ik een zeer goede
vriend naar zijn laatste rustplaats te begeleiden. Plaats van het gebeuren:
het crematorium van Brussel of liever “crématoire de Bruxelles”.
Ontvangstpersoneel bij de vleet maar Nederlands spreken: mon oeil. Dit is dus
geen alleenstaand feit, Philippe Theys meldde eerder al een soortgelijk
wedervaren.
Erger nog was dat dit crematorium een echte fabriek was
waar alle respect voor de overledene onbestaand was. Nu kan ik aannemen dat
het in Ukkel een drukke bedoening is maar ik veronderstelde toch dat crematie
niet enkel was: het op een zo snelle manier verassen van een lichaam. In de
aula, waar men de familie kon condoleren, kreeg men niet meer of minder dan 15
minuten toegewezen. Onze “slot”, zoals dat in luchtvaarttermen genoemd wordt,
was 11.15 uur en niet 11.14 uur want dan was uw ruimte nog ingenomen door een
andere familie. 11.15 uur dus en stipt 11.30 diende de stoet de aula te
verlaten, de volgenden stonden ons reed op te wachten, om zich naar de
ceremoniehal te begeven. Daar stond een priester, of wat daar toch moest voor
doorgaan, de familie op te wachten. Hij stond achter een soort katheder,
volgens mij stond hij precies aan de toog op zijn volgende pint te wachten, en
hij ratelde een verhaaltje af zonder enige emotie en zonder op eerder welk
ogenblik naar de overledene te verwijzen. Het enige persoonlijke dat in de
toegemeten tijd kon één lievelingsmuziekstuk van de overledene te gehore
brengen en een, korte, toespraak door een neef. Terwijl de familie en de
vrienden afscheid namen van de kist met de overledene werden de bloemstukken
reeds verwijderd en werden de bezoekers, manu militari, dat wil zeggen alleen
in het Frans, kordaat verzocht de ruimte verlaten want de volgende groep stond
reeds te wachten. De uitstrooiing zelf was helemaal een lachertje. Het
gezelschap werd, door een bediende van het crematorium, dat wil zeggen ook
alleen in het Frans, verzocht de asuitstrooiing bij te wonen. De zonen van de
overledenen mochten twee bloemstukken uitkiezen, de asse werd uitgestrooid, de
bediende groette de uitgestrooide asse en dat was het dan.
Nu zit ik altijd op Antwerpen te kappen. Wel, dat ze in het
dorp Brussel dan maar eens een kijkje komen nemen. Het crematorium aldaar
wordt beheerd door een intercommunale en die mensen leveren prachtig werk. Men
wordt daar op een zeer serene keurige manier ontvangen, naar een van de twee
aula’s gebracht waar men ruimschoots de tijd krijgt de familie te condoleren.
Dan volgt de uitvaartplechtigheid waar ofwel iemand van het crematorium een
mooie boodschap voorleest of waar men de familie of de vrienden uitgebreid de
tijd geeft om een persoonlijk cachet te geven aan de uitvaartplechtigheid. De
verstrooiing, het dorp Antwerpen bezit meerdere strooiweiden waar, via een
beurtrol, om de beurt asse verstrooid wordt. De bloemen mogen daar zo lang
mogelijk blijven liggen aan de ingang van de strooiweide.
Korte
berichten:
Gelezen in “De Nieuwe
Gazet” van 9 januari: “Schoonmoeder wil van zerk geschrapt worden.” Een
Turkse spande een proces in tegen de familie van haar schoondochter die
vier maanden eerder zelfmoord pleegde. Op de grafsteen van de jonge vrouw
in de stad Samsam liet de familie volgende tekst beitelen: “Hier rust Ummu
Gulsum, die tot wanhoop werd gedreven door haar schoonmoeder bij wie ze
inwoonde.”
Reactie: de waarheid
kwetst, soms.
Mopje gelezen op de
FindaGravesite: Een man die onder de “sloef” van zijn echtgenote ligt, tot
hier is het nog geen mopje maar bittere werkelijkheid, gaat naar de
psychiater. Die zegt hem dat hij zich meer mans moet tonen, dat hij moet
zeggen wat hij wil, kortom dat hij moet tonen wie er nu juist “de broek”
draagt. Thuisgekomen voegt hij onmiddellijk de daad bij het woord en zegt tot
zijn echtgenote: “Ik doe nu mijn beste pak aan en ik ga op stap met mijn
vrienden. Wanneer ik straks thuis kom eis ik dat jij mij een warme maaltijd
klaarmaakt zodat ik onmiddellijk aan tafel kan. Wanneer ik die maaltijd dan
aan het verorberen ben eis ik dat jij mijn bad laat vollopen met warm water en
het nodige badschuim. Wanneer ik klaar ben met mijn maaltijd en paraat sta om
mijn welverdiend bad te nemen moet jij vrouw eens raden wie mij dan gaat
ontkleden?” Zijn gade antwoordt: “de
begrafenisondernemer!”
Gelezen in “De Nieuwe
Gazet” van 31 januari: “Grafmonument voor dichter Eddy Van Vliet zonevreemd”.
Volgens de Dienst Ruimtelijke Ordening staat het monument in agrarisch
landschappelijk waardevol gebied, binnen een beschermd stadsgezicht. Een van
hun argumenten is dat uitzondering zou kunnen gemaakt worden voor een
elektriciteitscabine of een bushokje. De burgemeester Henri d’Udekem d’Acoz
reageert door te stellen dat het afbreken gelijk staat met grafschennis.
Reactie: Volgens mij zij er nog
te veel instanties die, kost wat kost, moeten
aantonen dat ze, in hun ogen, een reden van bestaan hebben. Sommige instanties
weten nog niet van het bestaan van begraafplaatsen af anderen houden zich dan
weer onledig met futiliteiten. Jongens, jongens waar zijn we toch mee
bezig.
Gelezen in “De Nieuwe
Gazet” van 6 maart: “Begrafenis maand uitgesteld want kerkhof volzet”. In
Anseremme, bij Dinant, diende Jean Pauly meer dan een maand te wachten op de
begrafenis van zijn broer Daniel die op 30 januari overleed aan longkanker.
“Dit doet men zelfs niet met een beest” vindt Pauly. Daniel had nog één
laatste wens: begraven te worden in Anseremme. Waar hij zijn hele leven had
gewoond. Zijn broer deed een aanvraag bij het kerkhof dat enkele tientallen
jaren geleden in Anseremme werd neergezet. Het bleek volzet. Op 3 februari
organiseerde Jean Pauly een uitvaartplechtigheid voor zijn broer. Hij vertelt
“Na de ceremonie in de kerk werd de kist opnieuw naar het lijkenhuisje
gebracht. Veel meer dan een gagrage is dit niet, er is zelfs geen
koelinstallatie. Ik was ervan overtuigd dat Daniel snel begraven zou kunnen
worden. Er is immers nog het oude kerkhof dat 20 jaar geleden gesloten werd.
De gemeente zegde begin januari dat er, na wat werk, 80 graven zouden
vrijkomen. Dan weer was de bodem té bevroren, dan stootte de graafmachine op
een stuk beton. Na meer dan een maand beloofde de gemeente dat Daniel begin
maart zou kunnen begraven worden.”
Reactie: Ik hoop van
harte dat Daniel Pauly eindelijk een laatste rustplaats gekregen heeft en dat
de familie op een serene wijze afscheid heeft kunnen nemen van hem. Eens te
meer blijkt dat er nog veel werk aan de winkel is om tot een degelijk
begraafplaatsenbeleid te komen.
“De laatste reis” en “Sint Fredegandus: van begraafplaats tot
begraafpark”
Tip van
Grafzerkje François Philibert:
Op 26 en 27 april heeft het erfgoedweekend plaats. Het
thema dit jaar is “Reizen”. Het Antwerpse ontwikkelingsbedrijf afdeling
archeologie en monumentenzorg speelt daar op in met twee
tentoonstellingen.
“De laatste reis” is een archeologische kijk op dood en
begraven. In deze tentoonstelling zal aan de hand van archeologische gegevens
een overzicht geboden worden van 25 eeuwen begrafeniscultuur in Antwerpen.
In de tuin is een documentaire tentoonstelling gepland
onder de titel “Sint Fredegandus: van begraafplaats naar begraafpark”. Hierbij
zal het Deurnese Sint Fredeganduskerkhof in de kijker geplaatst worden.
Beide tentoonstellingen zijn te bewonderen in het stedelijk
informatiecentrum archeologie en monumentenzorg aan de Kloosterstraat 15 te
Antwerpen. Zij openen op 26 april en zijn voor het publiek te bezichtigen tot
31 augustus 2003.
Financiën:
Toestand van inkomsten
en uitgaven tot op heden. Totaal was € 192,10
Op 11 januari diende
ik de kleurencasette voor één van mijn printers te vervangen.
Kostprijs: € 46,95. De helft als onkosten voor de
Grafzerkjes.
€ 192,10 - € 23,50 = € 168,60
Op 20 januari betaalde ik € 60 voor twee kalligrafische
diploma’s.
€ 168,60 - € 60 = € 108,60
Op 24 januari diende ik de cassette voor laserprinter te
vervangen. Kostprijs: € 77. De helft als onkosten voor de Grafzerkjes.
€ 108,60 - € 38,50 = € 70,10
Zaterdag 25 januari 2003, 10u30: Berchem Jacques Buermans
Totaal: 21
deelnemers = € 105 (€ 50 Gids + € 5 onkosten) Rest: + € 50
Totaal
rest: € 70,10 + € 50 = € 120,10
Zaterdag 25 januari 2003,
14 uur: Berchem Jacques Buermans
Totaal:
16 deelnemers = € 80 (€ 50 Gids) Rest:
+ € 30
Totaal
rest: € 120,10 + € 30 = € 150,10
Grafzerkje of
andere naam?:
Op 28 februari kreeg ik, vanuit Deinze, een naamloze brief
toegestuurd. De brief werd geschreven door “enkele enthousiastelingen die
volgen wat er op funerair gebied gaande is”. De schrijvers hebben het moeilijk
met de naam Grafzerkje. Zij stellen: “een vereniging die met zo’n rijk
patrimonium bezig is zou er moeten in slagen een meer fundamentele en zinvolle
naam te bedenken”. Verder suggereren de schrijvers dat we ons, bij onze
Nederlandse broeders, ietwat belachelijk maken door die naam aan te nemen. Zij
stellen dat prachtige initiatieven door dit verkeerdelijk woordgebruik te niet
worden gedaan. Of nog “wij zijn geen grafzerken, maar levende dames en heren,
lid van een boeiende vereniging. “Grafzerkje” gaat naar Genua” lijkt
rechtstreeks te komen uit één of ander padvindersblaadje.” Zij denken dat een
andere naam een meerwaarde zou geven aan de vereniging. Zij besluiten met “een
meer zinvollere naam zou er enkel voor zorgen dat de groep ernstiger zou
genomen worden en op nog méér waardering van de goegemeente zouden kunnen
rekenen”.
In eerste instantie was ik van plan om in te gaan op hun
voorstel om zelf met een andere naam voor te binnen te komen of om het
initiatief aan de leden te laten om met voorstellen voor de dag te komen. Ik
had een aantal gesprekken met Grafzerkjes om te polsen hoe zij tegenover dit
alles stonden en ik besloot om alles bij het oude te laten.
In de eerste plaats zat het een aantal van mijn
gesprekspartners hoog dat de schrijvers zich niet bekend maakten. Ik vond dit
niet zo ergerlijk daar de schrijvers van het epistel het blijkbaar goed
voorhadden maar anderen reageerden met “naamloos dus onmiddellijk de
prullenmand in”.
De “oude getrouwen” weten dat de naam eerder ter discussie
stond. Ik schreef toen dat ik “Grafzerkje” een, enigszins, ludieke naam vond
die wel past met onze doelstellingen. Het is niet de bedoeling om een VZW te
stichten of om op grotere schaal te werken. Laat ons het gezellig houden. Een
voorstel van Erik De Rijcke om de naam te wijzigen in “Vrienden van Hades”
kreeg niet voldoende stemmen.
Wat onze Nederlandse broeders betreft. Ik denk niet dat
Grafzerkje bij hen belachelijk overkomt. Epitaaf mag dan wel zijn naam
meehebben, volgens de stellers van de brief, de Terebinthers, de Nederlandse
tegenhangers van Epitaaf, trachtten jaren een samenwerking te forceren en zijn
nu meer dan tevreden met de contacten met de “belachelijke” Grafzerkjes.
Wanneer de mensen van de Terebinth zelf voorstellen om ons in hun blad voor
het grote Nederlandse publiek voor te stellen en wanneer zij mij dan nog een
forum geven in de gastcolumn van hun blad mag ik meer dan tevreden zijn.
Hun stelling “wij zijn geen grafzerken maar levende mensen”.
Akkoord maar betekent Epitaaf niet grafschrift en is de Terebinth geen boom?
Dus ook geen levende mensen.
Ten slotte staan we ook op de website www.schoonselhof.be en krijgen we daar,
onder de naam Grafzerkje, ook de nodige naamsbekendheid.
Moesten Grafzerkjes vinden dat toch nog eens over de naam
gediscussieerd dient te worden dat ze zichzelf dan bekend maken. Ik zou dan
nog één maal de naam Grafzerkje en andere voorgestelde namen aan de kritische
blikken van de Grafzerkjes onderwerpen. Maar dan wel de laatste maal want er
zullen steeds mensen zijn die onze naam niet zien zitten en ik heb geen zin in
een jaarlijks spelletje “namen zoeken”.
Funeraire avond:
In
galerij Gartner & Partner aan de Pourbusstraat op het Antwerpse Zuid
vond, tussen 27 februari en 29 maart een tentoonstelling “kerkhofblues”
plaats. De galerijhoudster vroeg of wij, de Grafzerkjes, een meerwaarde
zouden kunnen geven aan deze tentoonstelling. Daarom dokterden we een funeraire
avond uit. Zo’n 50 belangstellenden, waaronder een tiental Grafzerkjes,
maakten het gebeuren mee.
Grafzerkjes Jenny Bonnast & Jean Donny
bezorgden het volgende verslag.
De
galerij “Gartner & Partner” heeft ons vergast op Kerkhofblues: schilderijen
van Erwin De Bie en poëtische teksten van Sabine De Vos.
De
teksten van Sabine De Vos - mooi gedrapeerd tussen de schilderijen - waren
heel intimistisch en beklijvend. De gedichten spraken van veel respect en
van zorg van de levenden voor de doden. De schilderijen van Erwin De Bie
kwamen nogal hard en cru over maar werden getemperd door de gedichten.
Mieke
Versées stelde haar diareeks “Schoonselhof” voor opgeluisterd met gedichten
door Grafzerkje Willem Houbrechts die tevens zijn gedichten over Père Lachaise
heeft voorgedragen Dit vormde
een mooi geheel.
De
diareeks sprak over het samenspel van natuur en verval. Prachtige beelden
(letterlijk en figuurlijk) wisselden elkaar af. De ganse geschiedenis van
de stad Antwerpen passeerde de revue. Ze gaven een goed overzicht van de
rijkdom van het Schoonselhof zoals wij het mochten leren kennen.
Onze
vriend Jacques Buermans heeft de avond afgesloten met een ludieke voordracht
met als titel “Humor, horror, tragiek en een vleugje erotiek op de begraafplaats”.
De
voordracht van Jacques ging in turbotempo vooruit. Hij vertrok op de “opendeurdag”
van één van de Londense Victoriaanse begraafplaatsen naar Highgate, vandaar
over Père Lachaise naar Wenen, Genua en Milaan om te eindigen in België
op Campo Santo en de begraafplaats van Evere en last but not least, wat
hadden jullie gedacht? Ja,
ja het Schoonselhof. Jacques heeft hier een schat aan anekdotes verzameld.
Misschien is Jacques zo vriendelijk om zijn integrale tekst in het Grafzerkkrantje
te publiceren zodanig dat alle grafzerkjes hiervan kunnen genieten?
Daarna
konden we uitgebreid nakaarten met een glaasje jenever in de hand aangeboden
door: alweer Jacques!
Met dank
aan Jenny & Jean. Jacques gaat de tekst niet in de Nieuwsbrief zetten daar
het een voordracht betrof, geïllustreerd met dia’s en daar ik vind dat bij het
publiceren van de tekst te veel verloren gaat. Het programma zelf, waar toch
nog wat aan geschaafd dient te worden, zou wel kunnen dienen bij een of andere
funeraire gelegenheid. Ik denk aan de voorstelling van een boek, bij een
tentoonstelling of zelfs bij een Open Monumentendag.
Zaterdag 24 mei 2003:
Op
zaterdag 24 mei biedt Terebinthregiocoördinator
Guus Rüsing ons een funeraire dag in zijn Limburg aan. Ondanks ziekte van
Guus, hierbij wens ik hem van harte alle beterschap, staat het programma
in grote lijnen vast. Om 10.30 uur komen we bijeen in Hostellerie
Munten, Wilhelminasingel 276, dichtbij de Weerter begraafplaats.
De koffie met Limburgse vlaai staan reeds klaar voor ons. Nadien bezoek aan de begraafplaats van
Weert onder leiding van de heer Maurice Heemels. Verplaatsing naar Roermond
waar iets kan gegeten worden. Daarna een bezoek aan de begraafplaats onder
leiding van Guus Rüsing. Afgesloten wordt met een borrel.
Details zijn momenteel nog niet beschikbaar maar ik kan u nu
reeds zeggen dat de Grafzerkjes, het is mogelijk dat ook lokale mensen of
Terebinthleden de trip meemaken, maximum € 10 betalen. Daarin zijn de twee
bezoeken inbegrepen. Mogelijks kan de koffie en de borrel daar ook van af maar
dat is latere zorg. Ik stel voor dat we inschrijven tot uiterlijk donderdag 15
mei zodat ik Guus op 16 mei kan vertellen met hoeveel Grafzerkjes we aanwezig
zullen zijn. Grafzerkjes die iemand kunnen meenemen of Grafzerkjes die over
geen vervoer beschikken gelieve mij dit eveneens te melden zodat getracht kan
worden om zoveel mogelijk samen te rijden.
Wegwijzer vanuit Antwerpen autostrade richting Turnhout en
Eindhoven, afslag Maastricht. Bij Weert-Noord van de snelweg af - centrum
aanhouden. Steek de brug over de Zuid-Willemsvaart en u bent op de
Wilhelminasingel. Parkeren tweede straat rechts op een kostenloze
parkeerplaats. In deze straat bevindt zich tevens de achteringang van de
begraafplaats.
Voor alle informatie slechts één
adres:
Jacques
Buermans
Frieslandstraat
4, bus 6, 2660 HOBOKEN
tf + antwoordapp. + fax:
03/829 16 03 (vanuit Nederland 00/32/3/829 16 03)
E-mail: jacques.buermans@planetinternet.be
Website : www.schoonselhof.be